Duik dieper in kunst met de curtain viewer-app
'De marteling van de Heilige Erasmus'
In 2019 restaureerde IPARC met de steun van M-LIFE de triptiek met ‘De Marteling van de Heilige Erasmus’ van Dieric Bouts. Vooraf werd het werk uitgebreid bestudeerd. Daarvoor maakte IPARC opnames in verschillende golflengtes, om de verschillende lagen van het werk te bestuderen. Die opnames kan jij nu ook bekijken via hun nieuwe curtain viewer-app. Ontdek hieronder wat het beestje allemaal kan.
Wat kan je juist te weten komen via de app?
Met de IPARC-app kan je schilderijen in detail bekijken, zowel zoals wij ze met het blote oog zien, als in andere golflengtes. Die verschillende opnames kan je apart bekijken of als lagen over elkaar leggen, om zo tot nieuwe inzichten te komen over het schilderij. Een paar voorbeelden van de opnamemogelijkheden die je kan bekijken, zijn ultraviolet licht, infraroodfotografie, infraroodreflectografie en Röntgen-opnamen.
De verschillende golflengtes geven andere informatie over de staat, gebruikte materialen, techniek en opbouw van een schilderij. Meer info over welke opname welk resultaat geeft, vind je hieronder:
- VIS_BT (Visible Photography Before Treatment); VIS_AT (Visible Photography After Treatment) geeft de beelden van een schilderij weer voor- en na restauratie en zal dienen als vergelijkingsgrond voor de andere multispectrale beelden.
- RAK (Raking Light Photography(scheerlicht)) documenteert nauwgezet craquelures, verlies van picturale laag en biedt inzichten in de verftechniek, zoals borstelsporen en gebruikte instrumenten.
- UVF (Ultraviolet Fluorescence Photography) identificeert oude en nieuwe vernislagen en laat zo toe de originele vlakken van de retouches te onderscheiden.
- IR (Infrared Photography) geeft een eerste beeld van de ondertekening en de opbouw van het schilderij.
- IRR (Infrared Reflectography) biedt een uiterst gedetailleerd beeld van de ondertekening, dus de tekening die de schilder maakte voordat hij begon te schilderen.
- XRR (X-Ray Radiography) is een klassieke Röntgen-opname en geeft inzicht in de interne structuur en de verspreiding van loodhoudende verven.
- MACRO-XRF (macro X-ray fluorescence) is een analysetechniek die gebruik maakt van X-ray-fluorescentie-spectroscopie. Deze niet-destructieve methode geeft de distributie van de chemische elementen weer in een 2-dimensioneel beeld. De Macro-XRF-methode is uiterst geschikt voor het bestuderen van historische schilderijen en andere beeldende kunstvoorwerpen, omdat deze beeldvorming verborgen verflagen, veranderingen uitgevoerd door de schilder of oude restauraties zichtbaar kan maken. Het geeft bovendien een uniek inzicht in het creatieve proces van de kunstenaar.
Toegepast op 'De marteling van de Heilige Erasmus'
In het voorjaar van 2019 begon de restauratie van het topstuk ‘De marteling van de heilige Erasmus’ van de Vlaamse Meester Dieric Bouts. Die gebeurde in situ, in de Leuvense Sint-Pieterskerk, waar het werk al een goeie 550 jaar hangt. Het eeuwenoude drieluik werd eerst onderworpen aan een uitgebreid vooronderzoek. Daarbij werden de verschillende lagen en de chemische samenstelling van het werk in beeld gebracht.
M Leuven, foto Rudi Van Beek
Restaurator David Lainé (IPARC) kwam daarbij tot heel wat nieuwe inzichten over het werk. We lijsten de belangrijkste hieronder op. In de verschillende ‘modi’ (VIS_BT, RAK, UVF, IR en IRR) werden de oude overschilderingen en retouches zeer goed zichtbaar. Zo werd duidelijk dat het werk vóór de restauratie van 2019, zeer vaak geretoucheerd en overschilderd was. Dat was vooral op de vloer en in de lucht het geval. Op de vloer vanwege oude schimmelvorming; in de lucht vanwege een te verre reiniging bij een restauratie in het verleden.
Ook de muil van het monstertje aan de voeten van de Heilige Bernardus is wat veranderd; na het wegnemen van de oude retouches werd de oorspronkelijke vorm van de muil opnieuw zichtbaar. De foute stand van de tanden werd duidelijk na het wegnemen van de oude retouches.
Hetzelfde geldt voor het uiteinde van de rechtermouw van het kleed van Bernardus: een grote lacune had immers voor onduidelijkheid gezorgd bij de oude reconstructie. Na het wegnemen van de overschilderingen werd duidelijk dat de mouw oorspronkelijk een andere vorm had.
Hoe kan je met de app aan de slag?
Je kan de verschillende beelden individueel bekijken door te klikken op de verschillende afbeeldingen onder de kolom ‘VIEWS’. Wil je meerdere lagen combineren? klik dan op de knop ‘Sync’ onder de kolom ‘MODES’. Inzoomen kan je doen door te scrollen of met de zoomknoppen rechtsboven in beeld. Klik en sleep om het zichtbare deel van het beeld te verplaatsen. Als je verschillende weergaven tegelijk aanklikt, zie je naast elkaar.
De ‘Curtain’-modus maakt mogelijk om de verschillende weergaven op een dynamische manier met elkaar te vergelijken. Door met je muis over het beeld te bewegen, kan je een bepaalde laag als een gordijn over het beeld trekken en er weer afhalen. In deze modus kan je maximaal drie lagen combineren.