Alexis Gautier exposeert in M
Waarom is samenwerking zo belangrijk voor jou?
“Om veel redenen, die allemaal met elkaar vervlochten zijn. Ik geloof in een polycentrische visie op de wereld, met oneindig veel gezichtspunten. Die benadering stimuleert me om iedere keer weer vraagtekens te zetten bij wat ik weet en hoe ik de wereld begrijp. Het is een kwestie van openstaan, van kwetsbaar blijven, zelfs.”
“Samenwerken stelt ook vragen over het idee van authorship: wiens stem is het? In de negende eeuw had je in China kunstenaars die door de bergen trokken en stenen in tweeën spleten. Op het breukvlak ontstond dan een reliëf, een soort landschap, en dat signeerden ze als hun creatie. Interessante definitie van authorship, vind ik.”
Zien de mensen met wie je samenwerkt zichzelf wel als je gelijke? Doen ze hun eigen ding, of proberen ze juist te achterhalen hoe jij iets bedoelt, of wat jij van hen verlangt?
“Ik probeer transparant te zijn. Ik breng de mensen met wie ik samenwerk met elkaar in contact, zodat er een soort collectieve schrijfruimte ontstaat. Ik stuur hun ook een beschrijving van het museum, de tentoonstellingsruimte, de andere werken… Het is belangrijk dat je het controleverlies accepteert. Het is een onderzoek naar machtsrelaties, in de twee richtingen.”
Maar de tentoonstelling draagt jouw naam, het initiatief komt van jou… Je bent de spil van de samenwerking. Dat geeft jou toch een speciale plaats?
“Ik heb misschien een beetje de rol van choreograaf, zoals Pina Bausch die invulde. In 2012 heb ik tijd doorgebracht met haar gezelschap om haar werkmethode te observeren. Ik vond het erg inspirerend hoe ze ruimte maakte voor de intenties en stemmen van anderen. Ze legde geen bewegingen op aan haar dansers, maar stelde vragen. Iedere danser kreeg de tijd om een antwoord te formuleren en dat vervolgens voor haar te dansen. En dan kwam de selectiefase. Soms bestonden de voorstellen samen op het podium, of werden ze gedubbeld door verschillende dansers, of juist geïsoleerd … Haar rol was andere mensen uitnodigen om hun stem te laten horen. Maar tegelijk was het hele proces een constante dialoog met haar.”
Hoe zie je de rol van de bezoeker? Ook als coauteur?
“Ja. Voor mij staat de bezoeker centraal in het werk. De tentoonstelling in M is in mijn ogen een soort abstracte filmset waarin mensen hun eigen verbanden kunnen leggen tussen de objecten en hun eigen verhaal kunnen opbouwen. Zoals de Amerikaanse dichter C.A. Conrad zegt: ‘A thousand readers, a thousand poems'. Iedere bezoeker creëert zijn eigen ervaring, zijn eigen tentoonstelling.”
“Een tijdje geleden heb ik een expositie gehad in Island, een non-profit art space in Brussel. Ik had een muur gebouwd in het midden van de ruimte, zodat die netjes verdeeld was in twee gelijke delen. Je had twee deuren, eentje links als je binnenkwam en eentje rechts. Op de linkse deur stond te lezen Told’; rechts ‘Shown’. Ikzelf zat aan de Told-kant. Als de bezoekers die deur kozen, gaf ik ze een tour van een lege ruimte. Ik nam ze mee naar een lege plek, en vertelde ze daar alles over het corresponderende object in de Shown-ruimte: de materialen, wie eraan had samengewerkt, hoe het idee ontstaan was… Als je de Shown-deur koos, kreeg je de objecten te zien, maar zonder tekst of uitleg. Ontdaan van mijn eigen projecties, dus. Mijn hoop was dat de tentoonstelling niet zou bestaan in een van de kamers, maar in de ervaring van de bezoekers, die ze met elkaar konden delen. En in de leemtes en overlappingen van hun ervaring.”
Zit er ook zo’n concept achter je tentoonstelling in M?
“Die is opgevat als een collectief geschreven fictieverhaal. De coauteurs zijn tegelijk ook de protagonisten, de hoofdrolspelers. De Indiase vrouwen hebben bijvoorbeeld het storyboard geleverd. Met een groep Chinese keramisten heb ik samengewerkt aan sculpturen die dienstdoen als ontmoetingspunten, als decor bijna.”
“De vloer van de filmset, zeg maar, is ontstaan uit de samenwerking met Richard Tuttle, een Amerikaanse kunstenaar die over het algemeen minimaal, poëtisch werk maakt. De ruimte die we gebruiken, was al jaren verduisterd voor videoprojecties. Voor mij was het belangrijk om het licht binnen te halen, maar ook om de omgeving zichtbaar te maken, om opnieuw een relatie te leggen met de wereld buiten. Toen we de ruimte opengemaakt hadden, dacht ik: ik nodig Richard uit om een werk te maken met de vensters als oppervlak. Zijn antwoord, per mail: ‘It could be paint, it could be drawing, it could be the floor itself. Who knows?’ (lacht)”
“Uit dat antwoord is het werk op de vloer ontstaan: grote cirkels waarop terracottafragmentjes verspreid zijn. Voor mij was zijn antwoord eigenlijk ideaal, omdat hij de vraag omzeilde. Zo bracht hij een heel ander perspectief. Het heeft ons een werk opgeleverd dat veel meer steek houdt voor het geheel. We hebben samen een set gecreëerd – de vruchtbare grond voor de expositie.”
Set, rekwisieten, storyboard, protagonisten…: je gebruikt filmtermen als je over je tentoonstelling praat.
“Ik ben geïnteresseerd in vertellen. Hoe fictie en realiteit in elkaar doorsijpelen. Hoe verhalen ontstaan en getransformeerd worden. En ik denk daar graag over na in filmtermen. Maar het gaat me meer om het idee van het filmische dan om film zelf. Dat je de vensters als een lens ziet. De tentoonstellingsruimte als het lichaam van een camera, waarin het licht beweegt rond de mensen, die op hun beurt rond de objecten bewegen. En hoe dat alles wordt opgepikt door onze ogen, die je ook weer als een camera kan zien.”
Je hebt de tentoonstelling ‘L’Heure de la Soupe’ genoemd? Waarom?
“Voor mij is dat een gedicht dat je niet moet gaan verklaren. Ik wil ruimte laten voor de bezoeker.”
Tot slot: M heeft tijdens de lockdown aankomende kunstenaars gesteund door werk van hen te kopen. Jij was bij die kunstenaars. Hoe heb je dat ervaren?
“Het is een moeilijke tijd geweest voor iedereen, ook voor kunstenaars. Daarom was dat engagement van M zo belangrijk.”
“Ik vind dat M erg soepel beweegt tussen heel verschillende activiteiten - tentoonstellingen van internationale kunstenaars, historische tentoonstellingen, en vooral: een platform bieden aan de jonge generatie. En ‘The Constant Glitch’, de expositie van die aankopen, was ook een excellent excuus om M te bezoeken en al die andere kunstenaars te ontmoeten.”
Playgroundfestival, van 11.11 tot 14.11.21 in M.
'L'Heure de la Soupe' van Alexis Gautier, van 17.09.21 tot 20.03.22 in M.