Samen museum maken: de kracht van co-creatie

ICOM CECA-conferentie

© M Leuven

M VERWELKOMT PRESTIGIEUZE INTERNATIONALE CONFERENTIE

Samen museum maken: de kracht van co-creatie

In oktober is een prestigieuze internationale museumconferentie te gast in M. Ze draait rond een boeiend en actueel thema: co-creatie binnen en buiten de museummuren.

ICOM CECA-conferentie

© M Leuven

De International Council Of Museums (ICOM) is een wereldwijd netwerk van musea waarvan ook M lid is. Binnen ICOM heb je verschillende internationale comités. Het oudste en grootste is CECA (Committee for Educational and Cultural Action) en buigt zich over publieksbemiddeling. CECA houdt ieder jaar een conferentie, telkens in een ander land. Met een jaartje vertraging vanwege corona valt de eer in 2021 te beurt aan België en M.

 

Het thema van de conferentie is dus co-creatie binnen en buiten de museummuren. Die manier van werken maakt de laatste jaren sterk opgang. Vroeger was een museum vaak een ivoren toren: een plek waar specialisten zalen vulden en tentoonstellingen bedachten, waar het publiek vervolgens naar mocht komen kijken. Co-creatie breekt met dat eenrichtingsverkeer. Het idee is dat museummedewerkers niet langer op eigen houtje beslissen over een opstelling of expo, maar er anderen bij betrekken: collega’s van andere afdelingen, maar ook en vooral het bredere publiek.

 

Model M

Het is geen toeval dat juist M een conferentie rond co-creatie en publieksparticipatie organiseert: daar hebben we hier namelijk al heel wat ervaring mee opgebouwd. Zo hebben we de voorbije jaren intensief samengewerkt met basisschool Mater Dei, het kinderziekenhuis van UZ Leuven en de hulpgevangenis van Leuven. Sinds kort kan je in M kijken naar ‘De Tien’, een nieuwe collectiepresentatie die werd gecureerd door tien bezoekers. Eerder maakten we al samen met ons publiek de collectiepresentaties ‘Grenzeloos gastvrij’ (samengesteld door mensen met migratieachtergrond) en ‘Waanzin’ (studenten). Zo spreken we niet alleen een nieuw publiek aan, we stimuleren ook hun achterban om naar M te komen.

 

Al die voorbeelden komen ter sprake op de conferentie - maar die gaat uiteraard niet alleen over M. In lezingen en workshops komen inspirerende cases uit binnen- en buitenland aan bod. Zoals ‘Museum aan Huis’, een project het Museum van Elsene, dat tot 2024 dicht is wegens restauratie. In de tussentijd nodigt het buurtbewoners uit om een werk uit de collectie te kiezen en een weekend lang thuis tentoon te stellen. In een Japans museum betrekken ze de Ainoe, de oorspronkelijke bevolking van het eiland Hokkaido, bij hun werking. En een museum in Singapore laat bewoners van een woonzorgcentrum op een creatieve én coronaveilige manier participeren aan een tentoonstelling van hedendaagse kunst.

 

Steeds meer musea doen ook aan co-creatie binnen de museummuren. Dat wordt ‘edu-curation’ genoemd, een samentrekking van ‘educatie’ en ‘cureren’. Het begrip is bedacht door Pat Villeneuve, een van de twee keynote speakers op de conferentie. Het komt erop neer dat afdelingen van hetzelfde museum op een verregaande manier samenwerken. Vroeger werden tentoonstellingen hoofdzakelijk door de collectiebeheerders samengesteld; nu denken de collega’s van bijvoorbeeld de afdeling communicatie van bij het begin mee. Dat versterkt de museumwerking, en tegelijk ook de publieksparticipatie.

 

Welkom in de tempel

Co-creatie, participatie, ‘edu-curation’: het zijn grote woorden, maar wat kunnen ze betekenen voor de dagelijkse museumpraktijk? Ook die vraag probeert de conferentie te beantwoorden. De belangrijkste meerwaarde ligt voor de hand: co-creatie verlaagt de drempel naar het museum. Voor veel mensen blijft een museum toch een beetje een kunsttempel: een plek waar ze niet spontaan zullen binnenstappen, omdat ze denken dat het aanbod toch niet voor hen bedoeld is. Co-creatie kan helpen om dat bij te sturen. Bij M hebben we dat bijvoorbeeld goed gemerkt tijdens de samenwerking met basisschool Mater Dei: op den duur spraken de kinderen over “ons museum”. Dat bereik je niet door een klasje één keer per jaar uit te nodigen voor een rondleiding.

 

Co-creatie gaat dus een flinke stap verder dan de klassieke publiekswerking, maar de twee sluiten mekaar niet uit. Onder meer daarover schreef Nina Simon, de tweede keynote speaker op de conferentie, in 2010 het invloedrijke boek ‘The Participatory Museum’. Ze hanteert het beeld van een ladder met vele sporten. De hoogste sport is een intensief begeleid publiekstraject, zoals ‘De Tien’ in M. Daaronder vind je bijvoorbeeld initiatieven om het publiek te betrekken bij workshops of klankbordgroepen. En op de laagste sport staat het ‘gewone’ museumbezoek – want ook dat is natuurlijk een vorm van publieksparticipatie. Juist die verscheidenheid is waardevol: niet iedere bezoeker voelt immers de behoefte om mee te doen aan een intensief participatietraject.

 

Hybride

De ICOM CECA-conferentie is er eentje van het hybride soort: ze vindt deels in het museum plaats en deels online. De eerste twee dagen zijn digitaal, met lezingen die simultaan vertaald worden naar het Engels, Frans en Spaans - de drie officiële ICOM-talen. Aan het digitale gedeelte kan iedereen gratis deelnemen, je moet je alleen inschrijven. Daarnaast is er één dag in M en één dag in Brussel, met werkbezoeken aan verschillende musea. Op zaterdag is er tot slot nog een optionele uitstap naar Antwerpen, Gent, Luik of Bergen, waar ze ook een programma rond co-creatie in musea hebben uitgewerkt.

 

Op de conferentiedag in M is er ruimte voor zogeheten posterpresentaties: de sprekers houden geen lezing, maar zetten de belangrijkste kernwoorden van hun presentatie op een poster. Alle posters worden opgehangen in één ruimte, waar de deelnemers ze kunnen bekijken en een babbeltje slaan met de sprekers en met elkaar.

 

Tot slot nog even melden dat M de conferentie opzet met diverse partners: behalve ICOM CECA en ICOM België zijn dat de KU Leuven, erfgoedorganisatie Faro, en Bamm!, een organisatie voor kunsteducatie die onder andere participatietrajecten opzet in musea. De partners hebben mee het programma samengesteld en organiseren onder meer ook workshops. Ook de conferentie zelf is dus een mooi staaltje co-creatie.

 

ICOM CECA-conferentie: 25.10 - 30.10.21