M-IDZOMER breekt uit brengt gedetineerden in contact met kunst

M maakt er een prioriteit van om moeilijk bereikbare groepen in contact te brengen met kunst. Kinderen in het ziekenhuis bijvoorbeeld, en ook voor gedetineerden werkt het museum mee aan een project: ‘M-IDZOMER breekt uit’.

Kunst heeft de kracht om je even uit je hoofd te halen

Charlotte Van Peer

Publieksbemiddelaar bij M

Ieder jaar vindt in de binnentuin van M het vierdaagse muziekfestival M-IDZOMER plaats. In de aanloop daarnaartoe organiseren M en Het Depot, in samenwerking met vzw De Rode Antraciet, 'M-IDZOMER breekt uit': een muziek- en kunstenprogramma voor de gedetineerden in de hulpgevangenis van Leuven.

Als onderdeel daarvan geeft publieksbemiddelaar Charlotte Van Peer een workshop rond kunst in de hulpgevangenis. Het resultaat wordt tijdens het festival getoond in het museum. Daarnaast komt M-IDZOMER ook elk jaar een dag naar de gevangenis, met optredens en activiteiten.

Buiten de lijntjes

Charlotte: “‘M-IDZOMER breekt uit’ bestaat al even. Een gevangenis is een harde plek, die mensen kan afstompen. Als maatschappij moet je ervoor zorgen dat gedetineerden de voeling met de buitenwereld behouden. M gelooft in tweede kansen: daarom hebben we voorgesteld om workshops rond kunst te organiseren en te begeleiden, en zo heeft ‘M-IDZOMER breekt uit’ zijn huidige vorm gekregen. We zorgen in de workshops steeds voor een link met de collectie of de tentoonstelling die op dat moment in M loopt.”

“Dé vraag is natuurlijk: wat kan kunst doen op plekken waar ze totaal niet verwacht wordt? Waar aan mensen niet gevraagd wordt om hun passies of creativiteit aan te spreken? In de gevangenis wordt er zelden naar de mening van de gedetineerden gepolst. Binnen de lijntjes kleuren is de opdracht, maar dat is nu net iets dat kunst niet doet. Dat contrast vind ik enorm interessant.”

“Gedetineerden worden snel gereduceerd tot hun verleden en hun straf. Maar vraag je hun in een workshop waarvan ze nog dromen of wat ze goed kunnen, dan ontstaat er een heel andere dynamiek. Hun antwoorden zijn veel minder voorgeprogrammeerd. Je krijgt vaak heel eerlijke reacties en creaties.”

“Een editie van ‘M-IDZOMER breekt uit’ begint met een brainstorm tussen de partners: M, Het Depot, CAW Oost-Brabant en De Rode Antraciet. We gaan op zoek naar originele insteken voor workshops en denken ook al na over hoe we het resultaat kunnen tonen. In 2023 werkten we bijvoorbeeld rond visual poetry – het visualiseren van tekst. De gedetineerden kregen een tweedehands boek dat ze zelf mochten bewerken en waar ze eigen gedichten en teksten aan konden toevoegen. Daar zijn heel mooie creaties uit voortgekomen, die we tijdens de vier dagen van M-IDZOMER in M getoond hebben.”

Rust, erkenning en creativiteit

“Tijdens M-IDZOMER vindt er ook een festivaldag in de gevangenis zelf plaats. Het Depot legt de artiesten vast, De Rode Antraciet zorgt voor de organisatie. Tijdens de vaste voormiddagwandeling is er een dj-set, na de lunch zijn er optredens en krijgen de gedetineerden de kans om te tonen wat ze in andere workshops van De Rode Antraciet geleerd hebben - over capoeira of rap bijvoorbeeld.”

“In de workshops van ‘M-IDZOMER breekt uit’ botsen we soms wel op de taalbarrière. De communicatie loopt vaak stroef, maar dan zoeken we naar manieren om de deelnemers toch te betrekken. Een ongeletterde gedetineerde uit Iran bleek bijvoorbeeld een ongelooflijk tekentalent te hebben. Zonder de opdracht echt te begrijpen, kon hij toch zijn eigen ding doen. Hij heeft twee uur zitten tekenen. Even iets anders kunnen doen is soms voldoende om uit de harde realiteit van de gevangenis te stappen. En kunst heeft die kracht om je even uit je eigen hoofd te halen.”

“Ik ben heel realistisch over wat we met de workshops bereiken. De bedoeling is helemaal niet om de gedetineerden tekentechnieken aan te leren, of hen iets bij te brengen over kunst of tentoonstellingen in M. We hopen vooral momenten van rust, erkenning en creativiteit aan te bieden. Kunst is daar heel geschikt voor. En gedetineerden krijgen ook de kans om eens over andere dingen te praten, of na te denken over wat hun talenten zijn. Het is even de knop omdraaien en een andere wereld binnengaan.”