Ontmoet de collectie: 'DOKA'

Ontmoet de collectie

DOKA

Sinds eind vorig jaar loopt in M de collectiepresentatie ‘DOKA’. Ze is samengesteld door gastcurator Geert Goiris, de Belgische fotograaf die in 2013 een solotentoonstelling had in het museum.

De selectie hedendaagse kunst in ‘DOKA’ nodigt je uit om een frisse blik te werpen op wat bekend en vertrouwd lijkt, en stelt het plezier én de noodzaak van het kijken centraal. In de volgende pagina’s vertelt Geert Goiris hoe hij naar enkele van de getoonde werken kijkt.

De meeste kunstwerken worden bewaard in donkere depots en zien zelden het daglicht. Goiris ziet de tentoonstelling als een ruimte waar beelden oplichten uit het duister – net zoals in een donkere kamer (‘doka’), die magische plek waar analoge foto’s ontwikkeld worden en waar beelden ontstaan.

Lili Dujourie

‘Passion de l’été pour l’hiver’, video zonder geluid, zwart-wit, 15 min, 1981, Cera-collectie bij M Leuven

“Deze monochrome video, opgenomen in Oostende, vormde het startpunt voor de collectiepresentatie. Het beeld is grijzig en niet bijzonder scherp. De opname gebeurde in één keer, zonder onderbrekingen. We zien een onopgesmukte vertoning: Dujourie laat zich niet verleiden tot virtuoze camerastandpunten of -bewegingen. Maar de bedrieglijke eenvoud doet niets af aan de radicaliteit van dit kunstwerk. De afgemeten positie van de videocamera, en vooral hoe Dujourie ermee omgaat als kunstenaar, model (de vrouw in beeld in zijzelf) en toeschouwer, geven dit werk zijn kracht.”

“De kunstenares toont hier haar fascinatie voor het hangende moment. Er is nauwelijks ontwikkeling in haar personage. De tijd glijdt voorbij zonder dat er iets wezenlijks verandert. Ik kijk geboeid hoe zij met haar lichaam, een kamer en een stilstaande videocamera zo’n elegantie en rijkdom aan gevoelens kan oproepen. Dujouries verschijning is geen spektakel: dit lichaam voert niets uit, staat niet onder druk om te produceren of te consumeren. Het is een ledig lichaam, misschien verveelt het zich, maar het blijft authentiek, weerbarstig, sensueel en vooral autonoom.”

“‘Passion de l’été pour l’hiver’ schetst het verlangen naar het onbereikbare. Wat ver van ons ligt trekt aan – onmogelijkheid is nooit een obstakel in liefdesgeschiedenissen. Dit lichaam lijkt misschien passief, maar de titel doet vermoeden dat er passioneel verlangd wordt. Die innerlijke storm blijft onzichtbaar aan de buitenkant.”

‘Passion de l’été pour l’hiver’ still, Lili Dujourie, 1981, Cera-collectie bij M Leuven © de kunstenaar & Argos Centre for Audiovisual Arts

Ann Veronica Janssens

‘Corps Noir’, plexiglas, 1994

“Dit ‘zwarte lichaam’ is een komvormig paneel van zwart plexiglas waarin de wereld ondersteboven weerspiegeld wordt. Het object is een onvatbare shapeshifter: het perspectief is onbetrouwbaar, de materialiteit dubieus. Langs de zijkant kunnen we de diepte van deze wandsculptuur nog inschatten, maar het vooraanzicht lijkt wel oneindig. Het is onduidelijk of we in een holle of bolle lens staren. Dit moeilijk definieerbare object is glanzend en tegelijk transparant, een zwarte spiegel die evengoed een massief stuk glas kan zijn. Het oeuvre van Ann Veronica Janssens is een zoektocht naar de waarneming van licht en lichtheid. Haar werken zijn fascinerende verkenningen van het immateriële, het grenzeloze.”

‘Corps Noir’, Ann Veronica Janssens, plexiglas, 1994 © de kunstenaar, foto: Galerie Micheline Szwajcer

Paul Casaer

‘Tropical Archive’, ijzer en lak, 2020, Collectie Vlaamse Gemeenschap bij M Leuven

“De buitenproportionele schaal van het krantenrekje en de gestileerde bladeren van tropische planten doen op een vreemde manier vertrouwd aan. Alsof het meubel boven zichzelf uitstijgt en een dwingend monument wordt voor andere werelden. De naoorlogse huiselijkheid – waarin kamerplanten en geïllustreerde tijdschriften stonden voor een comfortabele, geconnecteerde manier van leven, de eerste prille stappen in een geglobaliseerd bestaan – wordt zachtjes onderuitgehaald door de unheimliche schaal en de titel. Ondanks hun culturele diversiteit en paradijselijke fauna en flora hebben de tropen in onze contreien allerlei ongunstige connotaties gekregen. Tristes tropiques, onze onverkwikkelijke koloniale geschiedenis, ondervoeding en lelijke ziektes: via de tijdschriften komen ze mee onze huiskamer binnen.”

‘Tropical Archive’, Paul Casaer, ijzer en lak, 2020, Collectie Vlaamse Gemeenschap bij M Leuven © de kunstenaar

Dirk Braeckman

‘F.W.-H.P.-21.’, ultrachrome inkjetprint, 2020, Collectie Vlaamse Gemeenschap bij M Leuven

“Deze grote analoge foto toont een detail van een berglandschap. Weerspiegelingen in het beeld verraden echter dat het om een reproductie gaat: een foto van een afbeelding van het landschap. De beeldgeworden berg is een tweedehands versie, een citaat. De klemtoon verschuift van het landschap naar het nabije, naar een prent op beduimeld papier, naar het weerkaatste flitslicht. Het oorspronkelijke beeld wordt geweld aangedaan: de krassen, beschadigingen en weerspiegelingen worden geaccentueerd.”

“Meer dan door het onderwerp wordt de blik van de kijker getrokken door de aanwezigheid van de fotograaf, zijn fototoestel en het artificiële licht. Waar dat licht een oppervlak raakt, ontstaat een contactwonde, een forensisch bewijs van een ontmoeting tussen licht en materiaal. De expliciete lichtvlek die de flits achterlaat, ondermijnt de idee van de foto als rechtstreekse weergave van de werkelijkheid.”

‘F.W.-H.P.-21.’, Dirk Braeckman, ultrachrome inkjetprint, 2020, Collectie Vlaamse Gemeenschap bij M Leuven © de kunstenaar, foto: Zeno-X

Gintautė Skvernytė

‘Corolla’, 16mm-film, 3 min, 2019, Cera-collectie bij M Leuven

“Gintautė Skvernytė begon ooit te werken met paraffine, een kneedbaar materiaal dat je eindeloos kan veranderen door druk of inkervingen. Die ervaring leidde haar naar analoge kleurfilm – eveneens een gevoelig materiaal dat in staat is kortstondige indrukken vast te leggen. ‘Corolla’ is haar eerste 16mm-film en toont zeven close-ups van oogleden waarop bloemblaadjes kleven. Door de onvrijwillige beweging van de ogen fladderen de bloemblaadjes als vlinders. De film wordt geprojecteerd in een lus en heeft sculpturale eigenschappen: tactiliteit, materialiteit – de fysieke drager van de film maakt deel uit van de kijkervaring – en dynamiek. De volledige gezichten krijgen we nooit te zien: er is weinig herkenning of identificatie. Centraal staat hoe het plantaardige en het menselijke elkaar raken, en hoe er op de grens van die twee werelden een subtiele verwevenheid ontstaat.”