De Kunstbrug

Kan kunst kinderen meer zelfvertrouwen geven? Om die vraag te beantwoorden, zetten M en de Leuvense Mater Dei-school in 2016 samen het project ‘De Kunstbrug’ op touw. Zes jaar later kijken school en museum terug op een geslaagd initiatief.

Sofie Vermeiren, diensthoofd Publieksbemiddeling, weet nog goed hoe het allemaal begon.

“We werkten al langer samen met Mater Dei, een kleuter- en lagere school aan het Sint-Jacobsplein, en we vroegen ons af hoe we die samenwerking konden versterken. Zo kwamen we op het idee voor een gezamenlijk project. In 2015 hebben we een projectsubsidie aangevraagd, in 2016 konden we beginnen. Het project zou vijf jaar lopen, maar vanwege covid is het met een jaartje verlengd.”

“Mater Dei ligt in een kleurrijke buurt. Het is dan ook een superdiverse school, met veel nieuwkomers, veel verschillende talen... De belangrijkste doelstelling van ‘De Kunstbrug’ was de maatschappelijke integratie van de leerlingen te versterken. Daarvoor moet je ze meer zelfvertrouwen geven – je moet ze empoweren, zoals dat heet. We zijn er sterk van overtuigd dat kunst daarbij kan helpen. Wie beter naar kunst kijkt en ermee aan de slag gaat, leert kritisch te zijn, creatief te denken, samen te werken, zich uit te drukken, bouwt sociale vaardigheden op...”

“Verder wilden we ook de leerkrachten bewustmaken van de rol die kunst en cultuur in hun lessen kunnen spelen. En we wilden de omgeving van de kinderen betrekken. Voor de ouders van deze leerlingen is een museumbezoek vaak een hele stap. ‘De Kunstbrug’ wilde die drempel verlagen.”

Motor voor taalverwerving

“Mater Dei zet sterk in op muzische vorming, en ziet dat ook als een motor voor taalverwerving. Omdat veel leerlingen het Nederlands niet goed machtig zijn, geven de leerkrachten er bijvoorbeeld op een erg beeldende manier les. En dat sluit dan weer mooi aan op wat wij hier bij M doen. We focussen sterk op beeldgeletterdheid, het vermogen om beeldtaal te lezen en te interpreteren. Die gedeelde visie was de basis voor een vruchtbare samenwerking.”

“Binnen de school werd het project getrokken door Conny Feyaerts, een juf uit het derde leerjaar. Zij werd leerkracht in residence. Eén dag per week hoefde ze geen les te geven en werkte ze in M: tentoonstellingen bezoeken, informatie verzamelen, samen een aanbod voor klasbezoeken uitwerken... Die informatie gaf ze door aan haar collega’s, die dan goed voorbereid met hun klasje naar M konden komen. Heel belangrijk: bij Mater Dei stond iedereen achter het initiatief. Niet alleen Conny, maar ook de andere leerkrachten en de directie. Als de rest van de school er niet in gelooft, krijg je zo’n omvangrijk project nooit van de grond.”

Zaalzicht 'Wael Shawky: Dry Culture Wet Culture', 2022, M Leuven © Andy Merregaert voor M Leuven

Zaalzicht 'Tussen Hemel en Aarde - Beleef Het Laatste Avondmaal van Bouts', 2022, M Leuven © Andy Merregaert voor M Leuven

Herinneringsfoto’s

“Alle leerlingen van de school deden mee aan het project, maar iedere graad had een apart programma. De leerlingen van de eerste graad volgden interactieve rondleidingen en workshops. Daarin maakten ze kennis met kunst, leerden ze beter kijken naar beelden en gingen ze zelf creatief aan de slag. Ze kregen ook een rondleiding van de zesdejaars.”

“In de tweede graad werkten de leerlingen samen met een artist in residence. De eerste twee jaar van het project was dat Evy Raes, een fotografe. Samen hebben ze herinneringsfoto’s gemaakt. Veel van de leerlingen hebben weinig of geen foto’s, bijvoorbeeld omdat ze zijn moeten vluchten uit hun thuisland. Evy en Conny haalden samen met hen herinneringen op, en vervolgens zetten ze die in scène en fotografeerden ze die. Echt prachtig.”

“De twee volgende jaren van het project deden de leerlingen samen met theatermaakster Katrien Oosterlinck bewegings- en dansoefeningen, geïnspireerd door kunstwerken in M. Tijdens die oefeningen werden ze gefilmd. Aanvankelijk moesten ze daaraan wennen, maar na een tijdje zág je ze zelfverzekerder worden. Het kwam ook hun taalvaardigheid ten goede.”

“Corona heeft het project even op pauze gezet, maar in het schooljaar 2021-22 konden we de draad weer oppikken. We hebben toen samen met kunstenaarscollectief Bricol’art workshops gegeven rond beeld en muziek.”

“De leerlingen van de derde graad kregen een gidsenopleiding. Na afloop gaven ze een rondleiding door het museum aan hun ouders, de museummedewerkers en de leerlingen van de eerste graad. Ze kregen ook een officieel gidsendiploma, dat plechtig werd uitgereikt door de directeur en de voorzitter van M. Daar waren ze heel trots op. Sommigen vroegen of ze later als gids in M aan de slag mochten. En ik weet ook nog dat er eens een middelbare school op bezoek was in M, en dat één scholier tegen de gids zei: ‘Ik zou hier ook kunnen gidsen, ik héb dat al gedaan!’ Die had vroeger dus op Mater Dei gezeten (lacht).”

Wetenschappelijk onderzocht

“We waren benieuwd of we met ‘De Kunstbrug’ onze doelstellingen ook echt bereikten, en daarom hebben we het project tussen 2016 en 2019 laten doorlichten door een onderzoeker van de UCLL. Haar conclusies waren heel hoopgevend. De kinderen bleken zeer betrokken te zijn en heel positief te staan tegenover kunst. Die waardering groeide nog naarmate ze vaker in M kwamen. Eén leerling van de eerste graad zei: ‘Telkens als ik terugga, vind ik de schilderijen mooier.’ En de kinderen van de tweede en derde graad gaven aan dat het project hen meer zelfverzekerd had gemaakt – een belangrijke doelstelling. ‘In M voelt het alsof je een beetje groter bent,’ zei er één. ‘Alsof je een leider bent. Dat was de eerste keer dat ik dat bij mezelf voelde.’ Dat gevoel van eigenwaarde nemen ze hopelijk ook mee naar de rest van hun leven.”

De erfenis

“Het project is nu afgelopen, maar we willen de opgedane kennis niet verloren laten gaan. We hebben een publicatie over het project samengesteld, en er komt ook nog een poster met stappen die andere scholen en leerkrachten kunnen zetten. We hebben ook een filmpje gemaakt waarin de leerlingen van Mater Dei aan het woord komen. We blijven trouwens in nauw contact met de school. Een medewerker van M zal drie keer per jaar langsgaan om onze werking toe te lichten en om te luisteren naar de ideeën of suggesties van de leerkrachten. Dat vond ik zelf een van de mooiste resultaten van ‘De Kunstbrug’: hoe we behalve de leerlingen ook de leerkrachten hebben meegekregen.”

“Een vergelijkbaar project opzetten met een andere school zit er niet meteen in, maar we hebben de ervaringen met Mater Dei wel gebruikt om onze schoolrondleidingen verder te verfijnen – zo profiteren andere scholen er ook van. En wie weet brengen we andere Leuvense instellingen op ideeën. Misschien kan pakweg de bibliotheek of de schouwburg wel zo’n initiatief op touw zetten? Dat zou mooi zijn: als ‘De Kunstbrug’ anderen kan inspireren.”

Ontdek alles over de samenwerking en de publicatie