M verwelkomt zeldzaam werk van Michaelina Wautier

‘Studiekop van een bebaarde man’ is een recente ontdekking binnen het oeuvre van de 17e-eeuwse Brusselse kunstenaar Michaelina Wautier (1614-1689). M kon het werk op de kop tikken dankzij expert Katlijne Van der Stighelen.

Michaelina Wautier is gewoon héél, héél goed

Katlijne Van der Stighelen

Katlijne Van der Stighelen (KU Leuven): “Dertig jaar geleden ontdekte ik Michaelina’s monumentale ‘Bachusstoet’ in het depot van het Kunsthistorisches Museum in Wenen. Ik was altijd al geïnteresseerd in vrouwelijke kunstenaars, vooral uit de 17e eeuw. Vaak zijn ze door het gebrek aan een opleiding erg zoekend en tastend. Meestal zijn het dochters, zussen of echtgenotes van mannelijke kunstenaars. Bij Michaelina is het ook zo gegaan. Ze had een broer die vijf jaar ouder was, Charles. Ze leefden een groot deel van hun leven samen, in hetzelfde huis in het centrum van Brussel. Ze deelden ongetwijfeld een atelier. En zo kreeg Michaelina een perfecte opleiding.”

“Sinds die ontdekking in Wenen heb ik geprobeerd om haar werk te bestuderen en – vooral – tentoongesteld te krijgen. Ik wist dat dat de enige manier is om haar op de kaart te zetten. Maar een museum wil vooral veel mensen bereiken, en dat is al moeilijk genoeg met een bekende kunstenaar. Toen ik het programma van het Antwerpse Barokjaar 2018 zag, ontbrak daar een dimensie van diversiteit in. Ik stelde een dossier samen en ze waren meteen overtuigd: dit moeten we tonen. Dat was het begin van haar hergeboorte. Als je al dat werk bij elkaar ziet kan je niet meer om de kwaliteit heen.”

Veelzijdig

“Ze is gewoon héél, héél goed – en dat zeg ik niet omdat ik met haar werk bezig ben. De schilderijen spreken voor zich. Michaelina is bovendien uitzonderlijk veelzijdig. De meeste vrouwelijke kunstenaars uit het verleden zijn goed in één genre, portretten of bloemstukken bijvoorbeeld. Maar Wautier schildert ook religieuze en mythologische stukken en alledaagse taferelen. Ze moet heel goed opgeleid geweest zijn, schilderkundig én intellectueel. We weten heel weinig over haar, dat is frustrerend. Wat ik graag zou vinden is een brief van haar, iets waar je haar stem in hoort, iets waarvan je zegt: dat is ze.”

“Op dit ogenblik zit kunst van vrouwen heel erg in de lift. Alle musea moeten hun perspectief verruimen, inclusief M. Men weet hoe goed Michaelina is, dus je komt al heel snel bij haar terecht. Tegelijk heeft ze een relatief klein oeuvre, alles bij elkaar een dertigtal schilderijen. Zodra er iets op de markt komt, staat iedereen klaar om tegen elkaar op te bieden. Michaelina’s ‘Jongeman met pijp’ is in 1993 bij Sotheby’s voor 15.000 euro verkocht, en in 2019 voor 400.000 dollar. Ik vind het heel belangrijk dat haar werken in musea terechtkomen. M is de ideale locatie. Op het hoogaltaar van de Sint-Pieterskerk in Leuven hing eeuwenlang een ‘Overdracht van de sleutel aan Sint-Pieter’ van haar broer Charles, helaas vernield tijdens WOI. Dankzij de nieuwe aanwinst komen zus en broer symbolisch weer dichter bij elkaar.”

“Een studiekop zoals die van M was een soort oefening, geen opdracht. Kunstenaars konden zich daarom echt laten gaan. Ook Michaelina: je ziet doelgerichte, brede penseelstreken, terwijl schilderende vrouwen over het algemeen minutieuzer te werk gingen. Michaelina Wautier was een zelfverzekerde kunstenaar die wist wat ze in haar mars had.”