Ontmoet de collectie: 'De Tien'

ONTMOET DE COLLECTIE

De Tien

‘De Tien’: zo heet een bijzondere collectiepresentatie die nog tot 2024 in M te zien is. Ze toont de favoriete werken van tien museumbezoekers.

In 2021 selecteerde M tien kunstliefhebbers van verschillende generaties en met diverse achtergronden. De bedoeling was dat ze samen zouden zitten en tien werken zouden kiezen uit een aanbod van dertig - de helft oude en de helft hedendaagse kunst. De werken waren afkomstig uit de collecties van M, Cera en de Vlaamse Gemeenschap.

Door corona moesten we overschakelen op een alternatieve aanpak: een digitaal spel waarin iedere deelnemer zijn of haar favoriete werk in de selectie moest proberen te houden. Na elke spelronde was er een stemming, en aan het eind bleven de tien favorieten over.

In de uiteindelijke tentoonstelling kan je die tien werken bekijken. De twintig andere werken worden getoond in een ander deel van de zaal, dat is ingericht als een soort depot. Hier stellen we een selectie uit die twintig aan je voor. Misschien zit er wel een werk tussen dat jou heel erg aanspreekt?

Katrien Vermeire

In 2016 creëerde Katrien Vermeire (°1979) een fotoreeks en een 16 mm-film rond het thema spel. Ze werden voor het eerst getoond in de tentoonstelling ‘Twisted Strings’ in M, en nadien aangekocht door Cera. Centraal in het werk staat een eeuwenoud spel waarin mensen met touwtjes figuren maken tussen hun handen. Vermeire raakte door die traditie gefascineerd en besloot ze te onderzoeken. “Touwfiguren zijn als taal”, zegt ze. “Elke cultuur heeft haar eigen varianten. En niet alleen kinderen zijn ermee bezig: de figuren hebben ook een bredere betekenis in de religie, de astrologie en de mythologie.” In haar fotoreeks en film toont ze niet alleen de sierlijke ritmische bewegingen van de touwen, maar ook de poëzie van patronen en figuren. Die vormen een woordeloze taal, die op heel persoonlijke wijze verwijst naar identiteit, cultuur en de kracht van verhalen.

‘Murphy’s 3D Ten Men Figure, Forum Romanum’, Katrien Vermeire, 2016, 51 x 51 cm, Cera-collectie bij M Leuven © de kunstenaar

‘Inuit Net, Carlo, Vatican City’, Katrien Vermeire, 2016, 51 x 51 cm, Cera-collectie bij M Leuven © de kunstenaar

Marie Collart

Marie Collart (1842-1911) oogstte al heel jong internationaal succes. Kunsthandelaar Arthur Stevens, die later zou trouwen met haar zus, herkende haar talent en introduceerde haar in 1865 op het Salon in Parijs, in die jaren het centrum van de kunstwereld. Ze maakte er furore met een (ander) schilderij van een boerenmeid die varkensmest uitspreidt over het erf. Collart was toen nog een ongehuwd burgermeisje, maar dat hield haar niet tegen om te gaan schilderen op het Brabantse platteland. In 1871, op haar 29e, trouwde ze alsnog, met een militair van buiten het artistieke milieu. Tien jaar later werd ze als eerste vrouw benoemd tot Ridder in de Leopoldsorde.

Emmanuelle Quertain

Emmanuelle Quertain (°1987) onderzoekt in haar werk welke vormen de schilderkunst tegenwoordig nog kan aannemen. Ze vertrekt van foto’s die ze zelf maakt of beelden die ze online vindt. Voor Quertain is een schilderij echter geen eenduidig beeld, maar een opeenvolging van keuzes - verftoets, kleur, compositie - die stuk voor stuk sporen nalaten. Haar schilderijen zijn dan ook geen kopieën, maar eerder herkenbare vormen die naar de originele beelden verwijzen.

Deze drie werken kunnen als drieluik getoond worden, maar staan tegelijk op zichzelf. Op het eerste gezicht doen ze denken aan weerkaarten, maar als je wat beter kijkt, zie je dat ze niet echt ‘leesbaar’ zijn: de woorden zijn hier en daar meer verfstreek dan tekst, de geografische markeringen zijn een spel van kleuren. De titels verwijzen naar de werkelijke datum en de weersomstandigheden van die dag, maar elk schilderij is een op zichzelf staand beeld. Quertain onderzoekt zo onze hedendaagse (digitale) beeldcultuur, en hoe kunst zich daartoe verhoudt - waar het schilderwerk en het originele beeld elkaar loslaten, of juist tegenkomen.

‘Friday 16th September 2016’, Emmanuelle Quertain, 2016, 25 x 39 cm © de kunstenaar

‘Tuesday 20th September 2016’, Emmanuelle Quertain, 2016, 25 x 39 cm © de kunstenaar

‘Traveller's Forecast ou Printemps 2011’, Emmanuelle Quertain, 2015, 25 x 39 cm © de kunstenaar

Pieter Puyenbroeck

Anna Boleyn (1507-1536) staat in het collectieve geheugen gegrift. Haar geruchtmakende huwelijk met de Engelse koning Hendrik VIII, de breuk met de katholieke kerk die er het gevolg van was, en Anna’s onthoofding op verdenking van hekserij en overspel (onterecht waarschijnlijk) zijn uitgebreid belicht door historici en in beeld gebracht door filmmakers. Toch zijn er maar een handvol historische schilderijen en tekeningen van Anna Boleyn bekend. Die inspireerden Pieter Puyenbroeck, een uit Leuven afkomstige beeldhouwer, tot deze melancholisch uitziende marmeren portretbuste met haarfijn uitgewerkte kledij en juwelen. Het beeld werd aan het publiek voorgesteld op het Brusselse Salon van 1839, en nog datzelfde jaar door burgemeester Guillaume van Bockel (1789-1863) aan het Leuvense museum geschonken.

Michael Van den Abeele

Michael Van den Abeele (°1974) werkt in verschillende media: hij schildert op doek en paneel, experimenteert met audiovisuele media, digitaal ontwerp en animatie, én schrijft teksten. Telkens onderzoekt hij hoe wij ons verhouden tot onze omgeving en welke verhalen we daaromheen construeren. Filosofie, wetenschap, sciencefiction en populaire cultuur zijn terugkerende thema’s. Zijn werken schipperen tussen figuratief en abstract, materieel en immaterieel.

Voor ‘Optical Denim’ paste Van den Abeele een procedé in negatief toe. Het werk is een canvas van jeansstof (185 x 185 cm) waaruit hij een optisch patroon heeft weggebleekt, weggeschilderd als het ware. Jeans, een materiaal dat kenmerkend is voor de recente pop- en modecultuur, keert herhaaldelijk terug in Van den Abeeles werk. Het psychedelische patroon doet denken aan de op-art (optische kunst) uit de jaren 60 en 70.

‘Optical Denim #06’, Michael Van den Abeele, 2019, 185 x 185 cm, Collectie Vlaamse Gemeenschap bij M Leuven © de kunstenaar, foto: Dirk Pauwels voor M Leuven

Onbekende beeldsnijder

Middeleeuwse voorstellingen van de Sedes Sapientiae, de ‘Zetel der Wijsheid’, gaan terug op de majestueuze Madonna’s uit de Byzantijnse kunst. De term ‘zetel’ verwijst niet naar de troon, maar naar Maria zélf als moeder van Christus, de mensgeworden Wijsheid. Maria en Jezus kijken strak voor zich uit. Maria’s handen lijken haar zoon te beschermen, maar raken hem niet aan: hier wordt niet de liefde van een moeder voor haar kind verbeeld, zoals in latere Madonna’s, maar Maria die Christus aan de gelovigen toont als hun toekomstige redder. Een subtiel detail benadrukt dat nog: de kleine appel in Maria’s rechterhand verwijst naar Eva, die Adam in het aards paradijs met een appel verleidde en zo de erfzonde in de wereld bracht. En juist van die erfzonde zal Christus de mensheid door zijn kruisdood verlossen.